مائده آقائیپور
دکترای تخصصی روانشناسی بالینی
وقتی سینما در خدمت روان انسان قرار میگیرد.
فیلمدرمانی تجربی:
«مخاطب عموم هستند»
نویسنده: دکتر مائده آقائیپور | روانشناس بالینی و برگزارکننده کارگاههای فیلمدرمانی
فیلم، فقط سرگرمی نیست
همه ما لحظههایی داشتیم که یک فیلم ساده، قلبمان را تکان داده.
شاید با دیدن یک صحنه، اشکمان درآمده؛
شاید حس کردیم کارگردان انگار داشته داستان ما را میگفته؛
شاید از یک شخصیت، خشم گرفتیم یا دردی آشنا را احساس کردیم.
اینجا، دقیقاً نقطهایست که فیلم از سرگرمی فراتر میرود و میشود «آینهای برای روان ما».
فیلمدرمانی تجربی، از همین ظرفیت استفاده میکند: فیلم میشود ابزار، زبان، و پلی برای تماس با احساساتی که گاهی پشت سالها سکوت، اجتناب یا دفاع پنهان شدهاند.
فیلمدرمانی چیست؟
فیلمدرمانی یعنی استفاده حرفهای و هدفمند از فیلم برای کمک به رشد روانی، شناخت هیجانی، و پردازش تجربههای درونی. در این روش، فیلمها فقط برای تماشا نیستند؛ بلکه از آنها بهعنوان محرکهای هیجانی و ذهنی استفاده میشود تا مراجع یا شرکتکننده، راحتتر به دنیای درونش وصل شود. ما با صحنههایی سر و کار داریم که «ذخیرهی هیجانی» دارند: شرم، رهاشدگی، شکست، امید، عشق، خشم، صلح. فیلم، این حسها را زنده میکند و در فضایی امن، فرصت تجربه دوباره، ابراز، و نگاه تازه به آنها را فراهم میسازد.
فیلم چطور اثر میگذارد؟ (بدن، مغز، روان)
وقتی صحنهای از فیلم را میبینیم که برایمان آشناست، اتفاقی در مغز و بدن ما میافتد:
- نواحی لیمبیک (مرکز حافظه و پردازش هیجانی) فعال میشوند.
- نورونهای آینهای (Mirror Neurons) همدلی و تجربهی درونی را تحریک میکنند.
- قشر پیشپیشانی (مرکز خودآگاهی و تصمیمگیری)، شروع به پردازش مجدد تجربه میکند.
مغز، تصویر را مثل واقعیت در نظر میگیرد و تجربه تماشای فیلم را مانند تجربه واقعی پردازش میکند؛ پس تماشای فیلم، میتواند معادل «تجربهی امنِ دوباره» باشد. این یعنی امکان بازنویسی هیجانها، دیدن زخمها، لمسشان، و کمکم ترمیمشان.
کاربرد در گروهدرمانی: تجربهای مشترک، زنده و تحولآفرین
در کارگاههای فیلمدرمانی گروهی، شرکتکنندگان ابتدا صحنههایی از فیلم میبینند؛ سپس با راهنمایی درمانگر، درباره احساساتشان حرف میزنند، تمرینهایی انجام میدهند، و با دیگران ارتباط برقرار میکنند. این تعامل گروهی باعث میشود شرکتکننده احساس کند تنها نیست؛
تجربهاش شنیده میشود، درک میشود، و گاهی حتی توسط دیگری گفته میشود. گروه، نهتنها مکان اشتراک، بلکه ابزار درمانیست: همدلی، بازتاب، معنا دادن، و حتی شکلگیری بخشهایی از بزرگسال سالم در فضاهای بینفردی.
و در درمان فردی؟
در رواندرمانی فردی هم میتوان از فیلم بهعنوان ابزاری خلاق و مؤثر استفاده کرد. درمانگر با شناخت طرحوارهها یا ذهنیتهای فعال مراجع، صحنههایی از فیلم را پیشنهاد میدهد. بعد، در جلسه، با تصویرسازی، گفتوگو با شخصیتها، و تکنیکهای هیجانی دیگر، مراجع وارد تماس عمیقتری با احساساتش میشود بدون فشار، بدون تهدید.
این روش بهویژه برای کسانی مفید است که:
- هیجانات را سرکوب میکنند
- در برابر گفتوگو مقاومت دارند
- یا با درمانهای صرفاً کلامی ارتباط برقرار نمیکنند.
آیا برای من مناسب است؟
فیلمدرمانی برای تو مفید است اگر:
- دنبال راهی غیرمستقیم، امن و عمیق برای شناخت خودت هستی
- دوست داری در فضای گروهی، با فیلم، هیجان و ارتباط انسانی، رشد کنی
- یا حتی در حال رواندرمانی هستی و میخواهی تجربهات را تکمیل و غنیتر کنی
در پایان
فیلمها حافظه ما را صدا میزنند، بدن ما را به حرکت درمیآورند، و روان ما را دعوت میکنند به دیدن، لمسکردن، و تغییر. در فیلمدرمانی، ما از این دعوت استفاده میکنیم برای آشتی با خود، تجربهای تازه، و راهی نو. اگر مایل باشی تجربهای متفاوت، انسانی و علمی از درمان داشته باشی، کارگاه فیلمدرمانی ما میتونه برات شروع خوبی باشه.
برای اطلاع از کارگاههای فیلمدرمانی به این آدرس مراجعه کنید.